آغاز غنی سازی اورانیوم 20 درصد/ ایران با غنی سازی ۲۰ درصدی به دنبال چیست؟
سخنگوی دولت گفت: دقایقی پیش فرایند تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد در مجتمع غنیسازی شهید علیمحمدی(فردو) آغاز شده است.
سخنگوی دولت افزود: رئیس جمهور در روزهای گذشته دستور راه اندازی غنی سازی ۲۰ درصد را صادر نمودند و از ساعاتی پیش پس از انجام اقدامات اولیه از قبیل اطلاعرسانی به آژانس بینالمللی انرژی اتمی و تحویل پرسشنامه طراحی بر مبنای تعهدات پادمانی کشور، فرآیند تزریق گاز شروع شد و تا ساعاتی دیگر اولین محصول UF۶ به دست خواهد آمد.
مدیرکل آژانس آغاز تولید اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد را تایید کرد
سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان های بین المللی در وین، اعلام کرد: به دنبال ارائه اصلاحیه پرسشنامه اطلاعات طراحی سایت فردو به آژانس و حضور بازرسان در این سایت در صبح امروز دوشنبه برای راستی آزمایی اطلاعات ارائه شده و برداشتن مهر و موم سیلندر حاوی اورانیوم ۴.۱ درصد، مدیرکل آژانس طی گزارشی آغاز تولید اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد را تایید کرد.
کاظم غریب آبادی با اشاره به گزارش رافائل گروسی درباره آغاز غنی سازی 20 درصدی ایران افزود: در این گزارش آمده است که بازرسان آژانس مهر و موم یک سیلندر ۱۳۷.۲ کیلوگرمی اورانیوم ۴.۱ درصد را برداشته و این سیلندر به خط تولید وصل و تولید اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد از سوی ایران آغاز شد.
نماینده دائم کشورمان گفت: این اقدام به دنبال نامه مورخ ۱۱ دی ماه ایران به آژانس صورت گرفت.
وی ادامه داد: در این نامه که طی گزارشی از سوی آژانس به اطلاع کشورهای عضو نیز رسیده، آمده است: «مطابق مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی و به منظور پایبندی به این مصوبه، سازمان انرژی اتمی قصد دارد اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد را در کارخانه غنی سازی سوخت فردو تولید نماید. پرسشنامه اطلاعات طراحی سایت فردو نیز متعاقبا بروز رسانی خواهد شد».
اولین واکنش روسیه به آغاز غنیسازی اورانیوم در ایران
«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در وین در توییتر نوشت: براساس قانونی که به تازگی در پارلمان ایران به تصویب رسید، تصمیم این کشور برای آغاز غنیسازی ۲۰ درصدی اورانیوم مسئلهای کاملا قابل پیشبینی بود. تنها سوالی که این میان مطرح میشود این است که در شرایط کنونی تا چه حد این اقدام به موقع انجام شده و ضرورت داشته است.
واکنش اروپا و نتانیاهو به آغاز غنیسازی ۲۰ درصد ایران
نخست وزیر رژیم صهیونیستی با طرح ادعاهایی به اقدام کشورمان در راستای غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم واکنش نشان داد.بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی مدعی شد: افزایش غنی سازی اورانیوم در ایران نقض پایبندی های قبلی است و نشان دهنده نیت این کشور برای تولید سلاح هسته ای است. او در ادامه گفت: اسرائیل به ایران اجازه نخواهد داد که به سلاح هسته ای دست یابد.
در همین حال اتحادیه اروپا هم به تصمیم ایران واکنش نشان داد. براساس گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، اتحادیه اروپایی مدعی شده است که این اقدام ایران انحراف قابل ملاحظهای از توافق هستهای است.
واکنش کاربران
غنی سازی اورانیوم چیست؟
غنی سازی اورانیوم یک فرآیند اصلاحی برای ایزوتوپهای اورانیوم از یکدیگر است که در چرخه مجموعه از فعالیت های صنعتی صورت می گیرد تا در نهایت انرژی هسته ای مورد نیاز برای مصارف مختلف را در اختیار انسان ها قرار دهد؛ چرخه ای که به دلیل سهولت در رسیدن به بعد نظامی و تسلیحاتی از سوی مجامع جهانی با حساسیت زیادی رصد می شود.
اورانیوم طبیعی دارای سه نوع ایزوتوپ به نامهای اورانیوم ۲۳۴ و اورانیوم ۲۳۵ و در نهایت اورانیوم ۲۳۸ است، که به ترتیب دارای ۰۰۵۸/۰ و ۷۱۱ /۰ و نیز ۲۸/ ۹۹ درصد وزنی میباشد. اورانیوم ۲۳۵ برخلاف اورانیوم ۲۳۸ شکافت پذیر بوده و میتواند در واکنش زنجیرهای هستهای بکار گرفته شود.
واحدهای هستهای قدرت که با آب سبک کار میکنند معمولا با ۲ تا ۵ درصد اورانیوم ۲۳۵ مشغول به بهره برداری میباشند. در یک راکتور معمولا ۳ غنای مقاومت برای یکسان نمودن شار نوترون و نیز تولید حرارت و انرژی یکنواخت، بطور همزمان استفاده خواهد گردید. بطوریکه در هنگام سوخت گذاری در حین کارکرد راکتور، سوخت با غنای بیشتر در طرف بیرونی مجموعههای سوخت قلب راکتور قرار میگیرد و پس از حدود ۱۲ تا ۱۸ ماه، سوخت گیری بعدی انجام شده و با قرار دادن اورانیوم تازه مجموعة مصرف شده را از مرکز قلب راکتور خارج نموده و سوخت جدید از محیط بیرونی به وسط و سوخت با غنای متوسط جای سوخت با غنای کمتر را اشغال خواهد نمود.
به هرحال قبل از استفادة سوخت در راکتور، اورانیوم مربوطه باید با فرآیند غنی سازی اصلاح شود. فرآیند افزایش درصد ایزوتوپ ۲۳۵ در محصول را غنی سازی اورانیوم مینامند. تاریخ غنی سازی از جنگ جهانی دوم آغاز میشود و در آن زمان از اورانیوم غنی شده بیش از ۹۰ % برای ساخت سلاح اتمی استفاده میگردید. فرآیندهای مختلفی جهت غنی سازی بکار میرود.
اگر بخواهیم از اورانیوم طبیعی که درصد بیشتری از ایزوتوپ ۲۳۸ را دارد در رآکتورها استفاده نماییم، پس از تولید دیاکسید اورانیوم آنرا برای تهیهٔ میلههای سوخت به قسمت مربوطه منتقل مینمایند و در غیر اینصورت چنانچه هدف، بهکارگیری اورانیوم غنی شده باشد، میبایست درصد ایزوتوپ ۲۳۵ در سوخت بالا رود.
همانگونه که قبلاً ذکر گردید تاریخ غنیسازی اورانیوم از جنگ جهانی دوم آغاز شده است و در آن زمان از اورانیوم با غنای بیش از ۹۰ % برای ساخت سلاح اتمی استفاده میگردید. غنیسازی اورانیوم یک فرآیند اصلاحی برای ایزوتوپهای اورانیوم از یکدیگر است. همان طور که گفته شد، اورانیوم طبیعی دارای سه نوع ایزوتوپ به نامهای اورانیوم ۲۳۴ و اورانیوم ۲۳۵ و در نهایت اورانیوم ۲۳۸ است، که به ترتیب دارای ۰۰۵۸/۰ و ۷۱۱ /۰ و نیز ۲۸/ ۹۹ درصد وزنی در مخلوط میباشد.
برای غنیسازی اورانیوم، شرط اصلی این است که، مادة اورانیوم بهصورت گازی شکل درآید و، چون تنها ماده مفیدی که میتواند با واکنش با اورانیوم بهصورت گاز درآید، فلوئور میباشد، بنابراین در ترکیب با انواع ایزوتوپهای اورانیوم به صورت هگزا فلوئورید اورانیوم، ظاهر شده و با توجه به تک بودن ایزوتوپ فلوئور، در ترکیب با ایزوتوپهای متفاوت اورانیوم، وزن یکسانی را به آنها اضافه مینماید و بدینسان قابلیت استفاده در دستگاه سانتریفوژ را نیز پیدا میکند؛ بنابراین دلیل اصلی استفاده از ترکیب UF۶ برای فرآیند غنیسازی اورانیوم تک بودن ایزوتوپ فلوئور است.
ایران چگونه به غنیسازی ۲۰ درصد دست یافت؟
موضوع دست پیدا کردن ایران به توانایی غنی سازی اورانیوم 20 درصد اما به سال 87 باز میگردد. آن زمان که راکتور تحقیقاتی تهران که مصرف صرفا تحقیقاتی و پزشکی داشت و ایزوتوپهای دارویی تولید میکرد با بحران اتمام «سوخت» مواجه شده بود.
راکتوری که سال 1967 میلادی توسط آمریکا در مرکز تحقیقات اتمی تهران ساخته شده بود و ایران، پس از انقلاب سوخت مورد نیاز این راکتور را از آرژانتین وارد میکرد.
سوخت راکتور تهران در نتیجه قراردادی میان ایران و آرژانتین در سال 1987 از اورانیوم 93 درصد به اورانیوم 20 درصد تغییر پیدا کرد و این کشور از همان سال که 116 کلیوگرم اورانیوم 20 درصد در اختیار ایران گذاشت و به فروشندهای ثابت برای تهران تبدیل شد.
خرید سوخت برای راکتورهای تحقیقاتی فرآیند پیچیده و مشکلی نبود حتی ایران در بحبوحه جنگ با عراق توانست سوخت مورد نیاز خود را وارد کند تا اینکه در سال 1387 پس از اعلام نیاز ایران به آرژانتین برای دریافت اورانیوم 20 درصد با مداخله آمریکا، این کشور از در اختیار گذاشتن اورانیوم خودداری کرد.
ایران در آن زمان در شرایط حساسی قرا گرفته بود. از یک سو خاموش شدن هسته مرکزی راکتورتهران به علت نبود سوخت یک گام به عقب بزرگ در موضوع هستهای به حساب میآمد و فعال کردن آن پروسه خاص خود را داشت، از سوی دیگر کشورهای غربی نیز با علم به احساس نیاز ایران به دنبال کسب امتیازات حداکثری و خالی کردن انبارهای ذخیره اورانیوم 3.5و 5 درصد ایران بودند.
از این دو مهمتر در صورت عدم تدبیر مناسب و از کار افتادن راکتور تهران تهیه رادیو دارو برای بیماران خاص متوقف و با توجه به نیاز همیشگی این بیماران به داروهای هستهای عملا کشور با یک بحران مواجه میشد.
البته بنا بر گفته مقامات ایرانی، مسئولان وقت از همان سال 87 که خطر اتمام سوخت راکتور تهران را احساس کردند به فکر تامین سوخت 20 راکتور تهران بودند. برای همین تکمیل تاسیسات هستهای فردو را سرعت بخشیدند.
شهریور سال 88 بود که مقامات ایران پس از انتشار اطلاعاتی در رسانهها مبنی بر وجود تاسیسات هستهای زیرزمینی در ایران اعلام کردند که در چارچوب NPT و ده ماه قبل از این تاریخ با اطلاع آژانس انرژی اتمی، تاسیسات جدیدی را در کارخانهای نزدیک به قم برای غنی سازی اورانیوم در نظر گرفته و در حال تکمیل آن هستند.
البته آن زمان هیچ کس نمیدانست این تاسیسات قرار است در آیندهای نزدیک تبدیل به مرکز اصلی غنی سازی اورانیوم 20 درصد شود. حدود دو ماه بعد، یعنی 27 آبان ماه 1388 اولین مذاکرات کارشناسی برای تهیه سوخت راکتور تهران در وین برگزار شد و بدون دستیابی به نتیجه مشخصی پایان یافت.
9 روز پس از این جلسه، شورای حکام انرژی اتمی، قطعنامهای علیه اقدام ایران در ساخت و تکمیل تاسیسات فردو به تصویب رساند. همزمان تلاشهای ایران برای خرید سوخت 20 درصد و یا توافق با 6 کشور برای تامین سوخت راکتور تهران بینتیجه بود تا اینکه رئیس جمهور وقت در 18 بهمن همان سال با اشاره به تعلل غرب برای در اختیار گذاشتن سوخت 20 درصد دستور تولید این سوخت توسط دانشمندان ایرانی را صادر کرد.
فردای آن روز ایران نامهای به آژانس انرژی اتمی نوشت و این نهاد بین المللی را در جریان تصمیم خود قرار داد. اما یخ بن بست ایران و غرب در تهیه سوخت راکتور تحقیقاتی تهران تنها 4 روز پس از اعلام آمادگی تهران برای تولید سوخت 20 درصد آب شد.
23بهمن 88 کشورهای گروه وین شامل فرانسه، روسیه و آمریکا پیشنهاد مبادله سوخت را مطرح کردند. مبنای این پیشنهاد، مبادله اروانیوم 3.5 و 5 درصد ایران با سوخت 20 درصد بود. به این معنا که ایران باید بیش از 1200 کیلوگرم اورانیوم کمتر غنی شده خود را به روسیه منتقل میکرد تا یک سال بعد، 120 کیلوگرم اورانیوم 20 درصد از کشورهای روسیه، فرانسه و آمریکا دریافت کند.
ایران دلایل بسیاری برای رد این پیشنهاد داشت. سادهترین آن بیاعتمادی به این کشورها بود چرا که روسیه، آمریکا، فرانسه که به گروه وین معروف شده بودند حاضر نشدند در ازای دریافت 1200 کیلو اورانیوم 5 درصد، ضمانت بدهند که سر موعد اورانیوم 20 درصد را در اختیار ایران بگذارند.
ایران با رد این طرح به جای مبادله در خاک روسیه پیشنهاد داده بود که در خاک ایران مبادله هستهای صورت گیرد که مورد قبول گروه وین قرار نگرفت.اواخر اردیبهشت سال بعد بود که ایران برای تهیه سوخت راکتور تهران طرحی را مطرح کرد که ترکیه و برزیل دو ضلع از چهار ضلع این طرح بودند.
بر اساس این طرح که مبنای بیانیه تهران شد ایران در ازای 1200 کیلوگرم اورانیوم 3. 5 درصد که در ترکیه به امانت میگذاشت، 120 کیلوگرم اکسید اورانیوم 20 درصد تحویل میگرفت.
ایران در این بیانیه دو ابتکار برای فرستادن توپ به زمین کشورهای غربی به خرج داد. اول اینکه مفاد بیانیه تهران باید به تصویب گروه وین برسد و دوم آنکه در این بیانیه قید شده بود ترکیه هر زمانی که ایران بخواهد باید اورانیومهای به امانت گرفته شده را بازپس دهد.
ایران با استناد به بندهایی از بیانیه تهران که صراحتا بر حق هستهای ایران تاکید میکرد تقریبا میدانست کشورهای گروه وین به ویژه آمریکا مخالفت خود را با این طرح اعلام میکنند ولی مخالفت آمریکا راه مناسبی برای نشان دادن عدم حسن نیت مقامات این کشور به افکار عمومی جهان و کشورهای دیگر بود. علاوه بر این ایران با نشان دادن عدم حسن نیت ایالات متحده مسیر را برای توجیه آژانس و افکار عمومی برای تولید اورانیوم 20 درصد هموار میکرد.
همچنین با قید شرط دوم این احتمال را نیز در نظر گرفت که در صورت موافقت گروه وین با بیانیه تهران ضمانتی مطمئن برای «ناپدید شدن» اورانیوم خود به دست بیاورد. البته آمریکا نیز نقشهای برای بیانیه تهران داشت. رئیس جمهور برزیل و نخست وزیر ترکیه پیش از اینکه به ایران بیایند، اوباما را در جریان طرح ایران گذاشته بودند و با چراغ سبز آمریکا ذیل این بیانیه را امضا کردند.
آمریکا میدانست که نادیده گرفتن روسیه در مبادله هستهای از سوی ایران سبب میشود کرملین با کاخ سفید برای اتخاذ موضعی مشترک علیه جمهوری اسلامی همراه شود.
برای همین اوباما هر چند میدانست که رد بیانیه تهران در آن شرایط به وجهه کشورش به ویژه نزد مقامات ترکیه و برزیل آسیب میزند اما برای تصویب قطعنامه علیه ایران و همراه کردن روسیه با خود این ریسک را انجام داد.
البته آمریکا گمان نمیکرد که ایران به فناوری پیچیده غنی سازی اورانیوم در مقیاس صنعتی دست پیدا کرده است و به زودی این خبر همانند بمبی منفجر خواهد شد.
ایران با غنی سازی ۲۰ درصدی به دنبال چیست؟
علیاکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی روز شنبه 13 دیماه از اعلام تصمیم ایران مبنی بر اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی برای انجام 20 درصد غنیسازی به آژانس بینالمللی انرژی اتمی خبر داد. بر اساس گزارش رسانهها این تصمیم در روز 11 دیماه به آژانس ابلاغشده است.
صالحی گفت: «نامهای به نماینده جمهوری اسلامی در وین دادهایم که تسلیم آژانس بشود، بازرسان بیایند فک پلمب کنند، تحت نظارت آژانس در آینده نزدیک باید کپسول گاز اورانیوم را تعویض کنیم». تغییر کپسول گاز اورانیوم در راستای افزایش درصد غنیسازی صورت میگیرد.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز روز جمعه اول ژانویه (12 دیماه) از تصمیم ایران برای افزایش سطح غنیسازی اورانیوم تا ۲۰ درصد در سایت فردو خبر داد. البته در گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی به کشورهای عضو شورای حکام، مشخص نشده چه زمانی قرار است فعالیت غنیسازی آغاز شود.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز در شبکه اجتماعی توییتر نوشت که آژانس به شورای حکام و شورای امنیت درباره هدف ایران برای شروع غنیسازی 20 درصدی اطلاعرسانی کرده است.
ورود مجلس یازدهم به موضوع هستهای از باب تقویت موضع ایران در بحث هستهای و تلاش برای وادار کردن طرف غربی به انجام تعهدات خود در بحث برجام است. مجلس روز 11 آذرماه طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران را به تصویب رساند. البته طرح اولیه با یک فوریت در 12 آبان ماه در دستور کار مجلس قرار گرفته بود که بعد از ترور شهید محسن فخری زاده دوفوریتی شد.
مطابق ماده اول قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران، سازمان انرژی اتمی موظف است جهت مصارف صلحآمیز نسبت به تولید اورانیوم با غنای بیست درصد اقدام و سالانه به میزان حداقل یکصد و بیست کیلوگرم آن را در داخل کشور ذخیره کند. همچنین سازمان مذکور موظف است نیاز کشور برای مصارف صلحآمیز اورانیوم با غنای بالای بیست درصد را بهطور کامل و بدون تأخیر تأمین کند.
مطابق ماده 6 قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریمها، دولت موظف است در صورت عادی نشدن روابط کامل بانکی، عدم رفع کامل موانع صادرات و فروش نفت دو ماه پس از لازم اجرا شدن قانون، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف نماید.
قبل از امضای توافق هستهای، ایران در سطح 20 درصد اقدام به غنیسازی میکرد اما مطابق برجام میباید سطح غنیسازی اورانیوم را حداکثر تا 3/67 نگه دارد. بعد از خروج آمریکا از برجام در 18 اردیبهشت 1397 و بازگشت تحریمها، ایران تا یک سال منتظر وعده اروپاییها برای اجرای برجام و انجام 11 شرط (حفظ و تقویت روابط اقتصادی با ایران، ایجاد کانالهای مؤثر مالی برای تعامل با ایران، تداوم صادرات نفت ایران، تداوم روابط حملونقل دریایی/ زمینی/ هوایی/ ریلی، حمایت از شرکتها در برابر تحریمهای ثانویه آمریکا و ...) بود که در نهایت با عدم انجام تعهدات، شورای عالی امنیت ملی در 18 اردیبهشت 1398 طی بیانیهای اولین گام ایران در راستای کاهش تعهدات از جمله توقف فروش ذخایر اورانیوم غنیشده و ذخایر آب سنگین را اعلام کرد.
ایران در دومین گام که در 16 تیرماه 1398 و بعد از گذشت مهلت 60 روزه و عدم حصول منافع ایران برداشت اقدام به عبور از غنیسازی 3/67 گرفت. در گام سوم، لغو محدودیتهای تحقیق و توسعه و در چهارمین گام گاز دهی در فردو صورت گرفت. در 15 دیماه 1398 آخرین گام کاهش تعهدات برجامی صورت گرفت که تمام محدودیتهای عملیاتی ایران در برجام متوقف شد.
بر اساس گزارشهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ایران اگرچه از غنیسازی 3/67 درصدی عبور کرده اما تاکنون این سطح را در حد 4/5 درصد نگهداشته است. همین مسئله نشاندهنده این است که گامهای برداشتهشده ایران کاملاً قابل بازگشت است و کاهش تعهدات صرفاً به دلیل خروج آمریکا از برجام و عدم انجام تعهدات توسط اروپاییها بوده است. به عبارتی دیگر گامهای برداشتهشده صرفاً در راستای ایجاد فشار برای کاهش تحریمها در ازای محدودیتهایی است که بر برنامههای هستهای ایران اعمال شده است.
اما به نظر میرسد این سطح غنیسازی نتوانسته طرف غربی را به تکاپو برای انجام تعهداتش وادار سازد. به همین دلیل است که ایران تصمیم به افزایش غنیسازی تا 20 درصد مطابق قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریمها را گرفته است.
بهویژه آنکه سیاست جو بایدن در قبال برجام نیز اصلاً مشخص نیست و تاکنون راهبردهای مختلفی از سوی اطرافیان وی در قبال توافق هستهای بیانشده است. از جمله اینکه برخی از دموکراتها خواستار استفاده از ابزار تحریمها برای امتیازگیری بیشتر از ایران شدهاند. بنابراین از این جهت حتماً طرح راهبردی مجلس برای لغو تحریمها میتواند در مذاکرات احتمالی آینده کمککننده باشد و موجب شود منافع ملی ایران به نحو بهتر تأمین شوند و همچنین از تعطیلی صنعت هستهای ایران جلوگیری به عمل آورد.
منبع:
1. خبرآنلاین/ آغاز فرآیند غنیسازی اورانیوم ۲۰ درصد در فردو /جزئیات از زبان سخنگوی دولت
2. ایسنا/ مدیرکل آژانس آغاز تولید اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد را تایید کرد
3. فرارو/ واکنش اروپا و نتانیاهو به آغاز غنیسازی ۲۰ درصد ایران
4. برنا/ اولین واکنش روسیه به آغاز غنیسازی اورانیوم در ایران
5. تابناک/غنی سازی اورانیوم
6. تسنیم/ ایران چگونه به غنیسازی ۲۰ درصد دست یافت؟
7. الف/ ایران با غنی سازی ۲۰ درصدی به دنبال چیست؟
** درج توییت های کاربران توییتر نشان از تایید یا رد آنها نیست و صرفا برای آگاهی مخاطبین درج می شود.
اخبار مرتبط
تازه های اخبار
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}